Συνεχίζονται από την Πρωτοβουλία Πολιτών οι προσπάθειες για τη διάσωση του Εθνικού Θεάτρου.Μεθαύριο, Παρασκευή 20/01/2012, στις 1.30 μμ οι πολίτες που ενεργοποιούνται για το θέμα θα έχουν συνάντηση με το Δήμαρχο Ρόδου στο χώρο του θεάτρου ώστε να πραγματοποιηθεί και αυτοψία για την πραγματική κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα.
Η πλατεία
Η συνάντηση με το δήμαρχο αποφασίστηκε τη Δευτέρα, 16 Ιανουαρίου στη συγκέντρωση που είχαν στα γραφεία του ΤΕΕ Δωδεκανήσου όσοι και όσες αποφάσισαν να δραστηριοποιηθούν πιο ενεργά στην υπόθεση της διάσωσης του θεάτρου μετά την πρώτη συνάντηση στο Ακταίον την Τετάρτη 11 Ιανουαρίου 2012.
Η στήλη μας μετά τα τρία αφιερώματα στα κτήρια «φαντάσματα» του νησιού μας ασχολείται σήμερα με το Εθνικό Θέατρο της Ρόδου, ένα κτήριο ορόσημο για το νησί και μια λειτουργία άρρηκτα συνδεδεμένη με τη νεώτερη ιστορία του.
Ο εξώστης
Το Εθνικό με μια ματιά
Γενικά
Το Εθνικό Θέατρο Ρόδου (ΕΘΡ) βρίσκεται στο βόρειο άκρο της πόλης και περικλείει από βορρά τη μεγάλη πλατεία μπροστά από το Δημαρχείο (πλατεία Ελευθερίας). Το κτίριο του ΕΘΡ ανήκει στη Μερίδα Οικοδομών Ρόδου Ι 19 του Κτηματολογίου Ρόδου. Έχει χαρακτηριστεί ως μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού σύμφωνα με την: ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/1187/27652/20-6-88 (ΦΕΚ 587/Β/24-8-88). Έχει επίσης κηρυχθεί και από το Υπουργείο Χωροταξίας Οικισμού και Δημοσίων Έργων, με την απόφαση Γ 80837/5125/2-12-86 (ΦΕΚ40/δ/30-1-87). Ο ρόλος του Εθνικού Θεάτρου στην ιστορία της Δωδεκανήσου ως σύμβολο και ως χώρος συγκέντρωσης και δημιουργίας είναι αδιαμφισβήτητα σημαντικός και πολύπλευρος.
Ιστορικά στοιχεία
Η θεμελίωση του θεάτρου το 1936
Το ΕΘΡ, μαζί με τα γειτονικά δημόσια κτίρια που ορίζουν την Πλατεία Ελευθερίας αποτελούν ομάδα κτιρίων δημόσιας χρήσης που κατασκευάστηκαν κατά την διάρκεια της Ιταλικής κατοχής, τη δεκαετία του 1930. Το ΕΘΡ κτίστηκε το 1936-37 με εντολή του τότε διοικητή των «Ιταλικών Νήσων του Αιγαίου» (Ιsole Italiane del Egeo) Cesare Maria de Vecchi. Τα σχέδια εκπονήθηκαν από τον αρχιτέκτονα Αrmando Bernabiti με σκοπό τη δημιουργία λυρικού θεάτρου, που λειτούργησε με την ονομασία Teatro Giacomo Puccini.
Ενσωμάτωση: Χιλιάδες πολίτες γύρω και πάνω στο Εθνικό παρακολουθεί την έπαρση της σημαίας
Το θέατρο αποτελεί σημαντικό κτίριο της πολιτιστικής υποδομής που δημιούργησαν οι Ιταλικές αρχές στα πλαίσια των επιδιώξεών τους να μετατρέψουν την πόλη της Ρόδου σε τουριστικό και πολιτιστικό κέντρο υψηλής ποιότητας στην ανατολική Μεσόγειο. Πρέπει να σημειωθεί ότι πίσω και απέναντι από το θέατρο (προς Δ), σε επαφή με το σημερινό Δημαρχείο (Casa Littorio κατά την Ιταλοκρατία), κατασκευάστηκαν ένα μικρό θέατρο (σήμερα «Δημοτικό Θέατρο») και ακριβώς δίπλα (μεταγενέστερα) θερινός κινηματογράφος.
Κατά την ιταλική κατοχή το θέατρο φιλοξένησε θεατρικές παραστάσεις καθώς και παραστάσεις όπερας με ιταλικούς θιάσους. Κατά την ίδια περίοδο χρησιμοποιήθηκε επίσης και για ποικίλες εορταστικές εκδηλώσεις των κατακτητών.
Ο αρχιτέκτονας του θεάτρου Α. Βernabiti (1900-1970) εργάστηκε στα Δωδεκάνησα από το 1927 μέχρι το 1945. Είναι αρχιτέκτονας και άλλων δημόσιων κτιρίων της πόλης, όπως του συγκροτήματος εξυπηρέτησης λουομένων (1935), – σήμερα γνωστό ως «Έλλη»-του σημερινού Δημαρχείου (1936-39), της Casa del Balilla (σήμερα λέσχη Προσκόπων στην Πλατεία Ακαδημίας), της εκκλησίας του Αγ. Φραγκίσκου, της Εθνικής Τράπεζα στην παλιά πόλη, του μικρού γηπέδου πετοσφαίρισης (σήμερα Ναυτικός Όμιλος Ρόδου), του Ενυδρείου (1934-35) και σε συνεργασία με τον Rodolfo Petracco του αγροτικού οικισμού Campochiaro (σήμερα Ελεούσα). Σε συνεργασία με τον R. Petracco σχεδίασε επίσης αγροτικούς οικισμούς και πολλά κτίρια στο Λακκί της Λέρου, μεταξύ των οποίων και το κινηματοθέατρο (1936-38). Στο συγκρότημα των Θερμών της Καλλιθέας συνεργάστηκε με τον Pietro Lombardi (1928 –30).
Κατά τις δεκαετίες 1950 και 1960 το κτίριο του Εθνικού Θεάτρου λειτούργησε ως κινηματογράφος. Κατά τη δεκαετία του 1970 (1972-‘77) έγιναν σημαντικές επεμβάσεις τόσο στο εξωτερικό του κτιρίου, όσο και (ιδιαίτερα) στο εσωτερικό του. Στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε πάλι ως κινηματογράφος μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Τότε, με την ίδρυση του Δημοτικού Περιφερειακού Θεάτρου (ΔΗΠΕΘΕ) της Ρόδου άρχισε να λειτουργεί ως θέατρο. Παράλληλα φιλοξενούσε και θεατρικές παραστάσεις διαφόρων τοπικών συλλόγων, μουσικές και επετειακές εκδηλώσεις, κ.α.
Από τότε δεν έγιναν συστηματικές εργασίες συντήρησης με αποτέλεσμα το κτίριο να παρουσιάζει σήμερα σημαντικής έκτασης φθορές. Για λόγους λειτουργικούς κατά τις τελευταίες δεκαετίες έγιναν επίσης αλλαγές χρήσης πολλών χώρων και εκτεταμένες προσθήκες και τροποποιήσεις ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων.
Οι επιδιώξεις της Κίνησης Πολιτών
Το εσωτερικό - Λίθοι, πλίνθοι και κέραμοι ατάκτως ερριμένα
Οι βασικές επιδιώξεις της Κίνησης Πολιτών που έχει δημιουργηθεί είναι βασικά οι εξής:
1. Να διατηρηθεί ο κοινωνικός χαρακτήρας του θεάτρου και να μη δοθεί για εκμετάλλευση σε ιδιώτη.
Η Κίνηση των Πολιτών θέλει να δει το Εθνικό Θέατρο να αποκαθίσταται για λογαριασμό των πολιτών της Ρόδου και να μη κινδυνεύσει να περάσει σε χέρια ανθρώπων που πιθανόν δε θα σεβαστούν την ιστορία και την αρχιτεκτονική του. Δε θέλουν δηλαδή οι πολίτες της Ρόδου να έχουν ένα θέατρο για μερικές μόνο ημέρες του χρόνου εκλιπαρώντας στην ουσία τη χρήση του από κάποιον ιδιώτη. Παρόλα αυτά δεν είναι αντίθετοι στην ατομική ή κοινωνική συνδρομή των πολιτών για να αποκατασταθεί και να λειτουργήσει.
Η περιουσία του θεάτρου απροστάτευτη
2. Να γίνεται αποκλειστικά πολιτιστική χρήση του θεάτρου
Η Κίνηση θέλει ένα θέατρο που θα στεγάσει την καλλιτεχνική και πολιτιστική δημιουργία της Ρόδου και ολόκληρης της Δωδεκανήσου. Ένα χώρο που θα στεγάσει τις καλλιτεχνικές ανησυχίες των νέων κυρίως ανθρώπων. Επίσης βλέπει με καλό μάτι τις υψηλού επιπέδου καλλιτεχνικές παραστάσεις που θα μπορούσαν να προσδώσουν ένα άλλο επίπεδο και χαρακτήρα στην πνευματική ζωή του τόπου μας αλλά και να γίνουν πόλος έλξης επισκεπτών με ανάλογες ανησυχίες. Με κανένα τρόπο δε θέλουν να δουν το θέατρο να μετατρέπεται σε νυκτερινό κέντρο ή ένα χώρο για επετειακές εκδηλώσεις και συναφείς δραστηριότητες όταν μάλιστα υπάρχουν άλλοι πιο κατάλληλοι χώροι για τέτοιους σκοπούς.
3. Να ολοκληρωθούν το συντομότερο δυνατό οι τέσσερις μελέτες που απομένουν.
Βασική προϋπόθεση για να σχηματισθεί άποψη για τον τρόπο αλλά και τη δαπάνη που απαιτείται για την αποκατάσταση του Εθνικού είναι να ολοκληρωθούν οι μελέτες που απομένουν, δηλαδή η στατική, η ηλεκτρομηχανολογική, η μελέτη φωτισμού και η μελέτη σκηνής. Εκτιμάται ότι οι δύο πρώτες μπορούν να γίνουν από τις υπηρεσίες του Δήμου Ρόδου φτάνει να υπάρχει αποκλειστική απασχόληση επιστημονικού δυναμικού για αυτό τον σκοπό, αίτημα που θα τεθεί την Παρασκευή στο Δήμαρχο Ρόδου κ. Κουσουρνά.
Για τις υπόλοιπες δύο μελέτες θα καταβληθεί προσπάθεια να γίνουν με «χορηγίες» από επιστήμονες που θέλουν να συνεισφέρουν. Στην προσπάθεια αυτή έχει δεσμευτεί και το ΤΕΕ Δωδεκανήσου μέσω του προέδρου του κ. Ιάκωβου Γρύλλη και ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Ρόδου του οποίου το ΔΣ συμμετέχει σύσσωμο στην Κίνηση.
4. Να προχωρήσει γρήγορα η αποκατάσταση των εξωτερικών όψεων του κτηρίου
Για τη αποκατάσταση των εξωτερικών όψεων υπάρχει εγκεκριμένη μελέτη η οποία θα χρηματοδοτηθεί μερικώς μέσα από προγραμματική σύμβαση της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου και του Δήμου Ρόδου. Το ποσό της χρηματοδότησης είναι €400.000 και αρκετοί μηχανικοί θεωρούν ότι θα ήταν επαρκές εάν η αποκατάσταση γινόταν με αυτεπιστασία του Δήμου Ρόδου και όχι με μια ακόμα εργολαβία.
5. Να ξεκινήσει σταδιακά η λειτουργία τμημάτων του θεάτρου που μπορούν να λειτουργήσουν άμεσα.
Το Εθνικό πρέπει να πάρει ζωή το συντομότερο δυνατόν πιστεύουν τα μέλη της Κίνησης. Για το λόγο αυτό και μετά την αυτοψία της Παρασκευής, αναμένεται να ζητηθεί από τη δημοτική αρχή να γίνει τμηματική αποκατάσταση χώρων του θεάτρου, όπως το φουαγιέ ή ο χώρος του κυλικείου, όπου θα μπορούσαν να φιλοξενηθούν οι πρώτες εκδηλώσεις και παραστάσεις.
6. Αξιόπιστος Κοινωνικός Φορέας Διαχείρισης
Οι πολίτες που συμμετέχουν στην προσπάθεια αυτή πιστεύουν ότι ο φορέας διαχείρισης, όταν το Εθνικό αρχίσει να λειτουργεί, θα πρέπει να είναι ένας κοινωνικός φορέας από ανθρώπους που έχουν τη θέληση αλλά και τις γνώσεις για να υποστηρίξουν και προστατεύσουν την περαιτέρω λειτουργία του Εθνικού. Αυτός ο φορέα θα πρέπει λογικά να είναι ένας μικτός φορέας αποτελούμενος από μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου, επιστήμονες, καλλιτέχνες και ενεργούς πολίτες ώστε να διασφαλιστεί απόλυτα η τύχη του θεάτρου αλλά και η βέλτιστη καλλιτεχνική και πνευματική του προσφορά.
Άποψη και πρόταση των Οικολογικών Ροδιακών είναι ότι και ο Δήμος Ρόδου θα πρέπει να συμβάλλει στην υπόθεση της αποκατάστασης και εν γένει λειτουργίας του θεάτρου. Όπως έχουμε κατά καιρούς γράψει και επιχειρηματολογήσει (πχ έκδοση Ροδιακής 10 Ιουνίου 2010) μέρος των εισπράξεων του ΔΗ.ΦΟ.ΔΩ. θα πρέπει να χρησιμοποιείται για τέτοιους σκοπούς. Αυτό θα έχει διπλό όφελος. Από τη μια μπορούν να καμφθούν οι αντιδράσεις του εμπορικού κόσμου και του ΕΒΕΔ αφού τα έσοδα του φόρου θα είναι γνωστό σε ποιες δράσεις θα πηγαίνουν οπότε θα σταματήσει προφανώς η αντιπαράθεση για το θέμα αυτό με το Δήμο Ρόδου. Από την άλλη οι περιβαλλοντικές, πολιτιστικές και τουριστικές δράσεις θα αποκτήσουν ένα κοινωνικό πόρο, ένα πόρο από την κοινωνία για την κοινωνία. Εξάλλου το Εθνικό Θέατρο θα μπορούσε να είναι μια καλή υποδομή που θα βοηθήσει στην περιβόητη επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου την οποία όλοι ευαγγελίζονται αλλά κανείς δε μας λέει πώς θα επιτευχθεί.
Το ιταλικό σχεδιάγραμμα
Μια νέα εποχή πιο άμεσης δημοκρατίας;
Οι πρωτοβουλίες των ενεργών πολιτών δείχνουν ότι ίσως μια νέα εποχή για το νησί αρχίζει να ανατέλλει. Μια εποχή όπου οι πολίτες προχωράνε σε μορφές οργάνωσης της κοινωνίας μέσα από μια πιο άμεση δημοκρατία, μια δημοκρατία που τους δίνει το δικαίωμα να έχουν μεγαλύτερο λόγο για τη ζωή τους και δεν αφήνουν άλλους, ακόμα και εάν αυτοί είναι εκλεγμένοι, να αποφασίζουν για αυτούς αντί για αυτούς.
Ό,τι και να προκύψει λοιπόν από την Κίνηση των Πολιτών για το Εθνικό, ας κρατήσουμε την ελπίδα για μια διαφορετική κοινωνία στο νησί μας. Η στήλη μας καλεί όσες και όσους έχουν την αγωνία και το κουράγιο να αγωνιστούν για το Εθνικό Θέατρο Ρόδου, αύριο στις 1.30 μμ να είναι στη είσοδο του θεάτρου.
Ευχαριστούμε τον Κυριάκο Μάγο, αρχιτέκτονα στο γραφείο Μεσαιωνικής Πόλης για τη βοήθεια και τις πληροφορίες που μας έδωσε.
Διαβάστε παρακάτω την πλήρη εισήγηση του Κυριάκου Μάγου
1 Εθνικό Θέατρο Ρόδου. Μια αρχιτεκτονική προσέγγιση
Μάγος Κυριάκος
Αρχιτέκτονας MSc
Η παρέμβαση μου στη σημερινή μάζωξη, έχει να κάνει με την ενημέρωση σας για το τι πραγματικά συμβαίνει με το Εθνικό Θέατρο Ρόδου (ΕΘΡ). 2 Η ίδια περίπου ανακοίνωση είχε γίνει και το καλοκαίρι που μας πέρασε στο 17ο Πολιτιστικό Συμπόσιο Δωδεκανήσου, με μικρή δυστυχώς συμμετοχή.
3 Οφείλω εξαρχής να τονίσω ότι όλα τα παρακάτω αποτελούν τμήμα συλλογικής προσπάθειας του προσωπικού της Δ/νσης, των προϊσταμένων της, των εκάστοτε δημοτικών αρχών αλλά και εξωτερικών συνεργατών σε Αθήνα και Ρόδο που εξαιτίας της σπουδαιότητας του έργου προσφέρθηκαν να μας βοηθήσουν και να μας ενημερώσουν για πλήθος σημαντικά και εξειδικευμένα ζητήματα που εμπλέκονται σε ένα τόσο πολύπλοκο και ιδιαίτερο έργο.
Η περιουσία του θεάτρου απροστάτευτη
1.1. Ιταλική Περίοδος
4 Το ΕΘΡ κτίστηκε το 1936-37. Τα σχέδια εκπονήθηκαν από τον αρχιτέκτονα Αrmando Bernabiti με σκοπό τη δημιουργία λυρικού θεάτρου, που λειτούργησε με την ονομασία Teatro Giacomo Puccini.
5 Το θέατρο αποτελεί σημαντικό κτίριο της πολιτιστικής υποδομής που δημιούργησαν οι Ιταλικές αρχές στα πλαίσια των επιδιώξεών τους να μετατρέψουν την πόλη της Ρόδου σε τουριστικό και πολιτιστικό κέντρο υψηλής ποιότητας στην ανατολική Μεσόγειο. 6 Κατά την ιταλική κατοχή το θέατρο φιλοξένησε θεατρικές παραστάσεις καθώς και παραστάσεις όπερας με ιταλικούς θιάσους. Κατά την ίδια περίοδο χρησιμοποιήθηκε επίσης και για ποικίλες εορταστικές εκδηλώσεις των κατακτητών.
Πρέπει να λάβουμε υπ’ όψη ότι το θέατρο προοριζόταν κύρια για τους Ιταλούς που ζούσαν μόνιμα στην Κτήση (όπως ονομάζονταν τα Δωδεκάνησα μετά το 1922) καθώς και σε μία ελίτ ντόπιων συνεργατών τους. Δεν έπρεπε λοιπόν να αναμένει κάποιος το Θέατρο της Ρόδου να διαθέτει τα τεχνικά μέσα και την πολυτέλεια ενός θεάτρου της Μητρόπολης. Λειτουργικά όμως ανταποκρινόταν πλήρως στις ανάγκες που έπρεπε να εξυπηρετήσει.
7 Εκείνο που διαπιστώσαμε με προσεκτική παρατήρηση φωτογραφιών της Ιταλικής περιόδου είναι ότι όταν τελείωσε το κτίριο δεν είχε ακριβώς την εικόνα πού παρουσιάζει σήμερα. Η νέα Ν. όψη προς την κεντρική πλατεία της πόλης, συνεπής στις αρχές της ρασιοναλιστικής αρχιτεκτονικής, ολοκλήρωσε την εικόνα του κτιρίου όπως την ξέρουμε σήμερα. Συνέπεια αυτής της μεταγενέστερης και βεβιασμένης προσθήκης είναι να εμφανίζονται μορφολογικά άσχετες μεταξύ τους η Β. και Ν. όψη και να απουσιάζει η μορφολογική ενότητα.
8 Το κτίριο του Εθνικού Θεάτρου, όπως οικοδομήθηκε από την Ιταλική Διοίκηση, πληρούσε ικανοποιητικά τις ελάχιστες λειτουργικές απαιτήσεις ενός θεάτρου εκείνης της εποχής. Περιλάμβανε όλους τους αναγκαίους χώρους για ανέβασμα παραστάσεων θεάτρου και μελοδράματος (όπερας) 9 καθώς και χώρους για την εξυπηρέτηση των θεατών. Στα αρνητικά χαρακτηριστικά του κτιρίου είναι η αδυναμία επέκτασης ή προσθήκης των αναγκαίων αποθηκών και εργαστηρίων, που επιβάλλει η λειτουργία σύγχρονων θεάτρων.
10 Η σκηνή, είχε χειροκίνητο εξοπλισμό αλλαγής σκηνικών, τους απαραίτητους βοηθητικούς χώρους για τις παραστάσεις του μελοδράματος, εύκολη είσοδο των σκηνικών από θύρα στο βάθος, κ.α. σε μεγέθη που υπαγορεύονταν από τα δεδομένα της θεατρικής πρακτικής εκείνης της εποχής.
Η πλατεία είχε εξόδους και από τις δύο μακρές πλευρές της και μπορούσε να εκκενώνεται γρήγορα και με ασφάλεια, συνδεόταν άμεσα με τον εξώστη και το φουαγιέ του ορόφου μέσω δύο κλιμακοστασίων στο βάθος της. Η κλίση της πλατείας κρίνεται ανεπαρκής, αφού δεν προσέφερε καλή οπτική επαφή των θεατών με τη σκηνή.
11, 12 Ο εξώστης με έντονη κλίση παρείχε ορατότητα από σχεδόν όλα τα σημεία του, με πλεονεκτικότερες τις θέσεις στα θεωρεία, που ήταν πλησιέστερα στη σκηνή. Στο βάθος (γαλαρία) υπήρχαν θέσεις ορθίων, όμως η μεγάλη απόσταση από τη σκηνή καθιστούσε τη σκηνή και τους ηθοποιούς εξαιρετικά δυσδιάκριτους.
13,14 Το φουαγιέ, με μεγάλο άνοιγμα προς υπαίθριο μπαλκόνι στην πρόσοψη του κτιρίου, ήταν προσιτό κατ’ ευθείαν από την πλατεία και τον εξώστη, αλλά και από τον προθάλαμο της εισόδου μέσω δύο συμμετρικών άνετων κλιμακοστασίων. Διέθετε ιδιαίτερο χώρο, για καπνιστές καθώς και μικρούς αποθηκευτικούς χώρους.
Tο θέατρο διέθετε τον απαραίτητο φωτισμό ασφαλείας. Δεν υπήρχε όμως πρόβλεψη ειδικής επισκέψιμης κατασκευής, ψηλά μέσα στη σκηνή, πάνω στην οποία θα στηρίζονταν οι προβολείς των παραστάσεων, γεγονός που συντέλεσε αργότερα στην μετατροπή του.
15, 16 Η σημαντικότερη όμως πρωτοτυπία του θεάτρου ήταν ο τρόπος φυσικού αερισμού των χώρων κοινού. Πρόκειται για σύστημα αγωγών που ξεκινούν από το δάπεδο της πλατείας και από αφανή σημεία ανέρχονται κατακόρυφα μέχρι το επίπεδο της στέγης. Σε ορισμένα σημεία των αγωγών υπάρχουν ανεμιστήρες για τη βεβιασμένη (με μηχανική υποβοήθηση) κυκλοφορία του φυσικού αέρα. Εκτός από τους αγωγούς, 17 η στέγη που είναι πλάκα από οπλισμένο σκυρόδεμα είχε στο κεντρικό τμήμα της 4 ορθογώνιες οπές έτσι ώστε κατά τις περιόδους καλοκαιρίας το θέατρο να γίνεται σχεδόν ημιυπαίθριο και να μπορεί να συνεχίζει τη λειτουργία του.
1.2. Οι επεμβάσεις της δεκαετίας 1970
18 Kατά τη δεκαετία του 1970 (1972-‘77) έγιναν σημαντικές επεμβάσεις ιδιαίτερα στο εσωτερικό του. Οι επεμβάσεις αυτές αλλοίωσαν και σε ορισμένες περιπτώσεις κατέστρεψαν, αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά, λειτουργίες και εγκαταστάσεις (αερισμό, θέρμανση, φωτισμό).
19 Η απόφαση της αντικατάστασης της κεντρικής θέρμανσης και του συστήματος φυσικού αερισμού με σύστημα κλιματισμού είχε τις σοβαρότερες επιπτώσεις. Ακυρώθηκαν σημαντικοί χώροι του θεάτρου για την εγκατάσταση του νέου μηχανοστασίου. Για τη διέλευση αγωγών μεγάλων διαστάσεων, τρυπήθηκαν πλάκες κατεδαφίστηκαν ή ακυρώθηκαν κλιμακοστάσια διάδρομοι και αγωγοί αερισμού και η κυκλοφορία προσωπικού στο υπόγειο έγινε δυσκολότερη.
Το σύστημα φυσικού αερισμού αχρηστεύθηκε πλήρως. Σφραγίστηκαν και τα δώδεκα κυκλικά παράθυρα του πύργου της σκηνής, καθώς και όλα τα ανοίγματα στην οροφή της πλατείας.
Στο χώρο της πλατείας και του εξώστη έγιναν σημαντικές αρχιτεκτονικές επεμβάσεις. Η αύξηση της κλίσης του δαπέδου της πλατείας βελτίωσε την ορατότητα, αλλά σκεπάστηκαν οι σχάρες του φυσικού αερισμού. Το σχήμα και η μορφή της αίθουσας άλλαξε ριζικά. 20 Κατασκευάστηκαν κάθετα δομικά στοιχεία και δόθηκε στην αίθουσα σχήμα ωοειδές, καταργώντας την ορθογώνια γεωμετρία και μαζί τέσσερεις τουλάχιστον πλευρικές εισόδους στην πλατεία. Κατασκευάστηκε ψευδοροφή με κυρτούς ανακλαστήρες ήχου που μείωσαν σημαντικά τον όγκο της αίθουσας. Οι επιπτώσεις της ενέργειας αυτής στην ακουστική, είναι καθοριστικές και περιγράφονται παρακάτω.
Τέλος, το παλιό φουαγιέ μετατράπηκε σε μικρή αίθουσα παραστάσεων (γνωστή σε όλους ως «φουαγιέ»). Η άμεση επικοινωνία πλατείας – εξώστη με τα κλιμακοστάσια καταργήθηκε. Στο πίσω μέρος του εξώστη κατασκευάστηκαν θάλαμοι διερμηνέων, ώστε να επεκταθεί η χρήση του θεάτρου για συνέδρια. Ωστόσο η πολύ μεγάλη απόσταση των θαλάμων αυτών από τη σκηνή έκανε αδύνατη τη διερμηνεία με αποτέλεσμα η αίθουσα να μην χρησιμοποιηθεί ποτέ για το σκοπό αυτό.
Για να εξηγήσουμε τους λόγους της καταστροφικής επέμβασης πρέπει να επισημάνουμε την κοινωνικο-πολιτική πραγματικότητα της Ρόδου μετά τη λήξη της ξένης κατοχής. Μετά την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα οι γενικότερες πολιτικές συνθήκες και η απουσία πολιτικής για τον πολιτισμό, σε συνδυασμό με το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο του κοινού υποβάθμισαν τη λειτουργία του θεάτρου. Το κτίριο λειτούργησε πλέον ως χώρος επετειακών εκδηλώσεων και ως κινηματογράφος και, μόνον περιστασιακά, ως θέατρο.
Κρίνοντας από το αποτέλεσμα εκτιμούμε ότι οι επεμβάσεις στο κτίριο έγιναν με στόχο έναν εκσυγχρονισμό ο οποίος όμως παρέμεινε στην επιφάνεια και κατέληξε να υποβαθμίσει την αίθουσα κοινού «σε μία άχρωμη αίθουσα κινηματογράφου», όπως προσφυώς παρατηρεί ιστορικός της αρχιτεκτονικής του νεοελληνικού θεάτρου [Φεσσά - Εμμανουήλ, Ε. (1994), «Η Αρχιτεκτονική του Νεοελληνικού Θεάτρου 1720-1940», Αθήνα, σ. 96].
Στη συνέχεια το ΕΘΡ χρησιμοποιήθηκε πάλι ως κινηματογράφος μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Τότε, με την ίδρυση του Δημοτικού Περιφερειακού Θεάτρου Ρόδου (ΔΗΠΕΘΕ) άρχισε να λειτουργεί ως θέατρο. Παράλληλα φιλοξενούσε και θεατρικές παραστάσεις διαφόρων τοπικών συλλόγων, μουσικές και επετειακές εκδηλώσεις.
1.3. Σύγχρονη περίοδος.
Η Διεύθυνση Μεσαιωνικής Πόλης ασχολήθηκε για πρώτη φορά με το συγκεκριμένο κτίριο το Νοέμβριο του 2005. Άμεση διαπίστωση ήταν ότι η λειτουργία της κεντρικής σκηνής πρέπει να σταματήσει εξαιτίας της σαθρότητας του υλικού των ανακλαστήρων οροφής, 21 (όπου σημειώθηκαν καταρρεύσεις) ενώ παράλληλα αποκλείστηκε τμήμα του περιμετρικού πεζοδρομίου εξαιτίας κατάρρευσης κομματιών πωρολίθου από τη νότια όψη (24 Μαρτίου 2006). Το γεγονός αυτό μας οδήγησε στη συνολική αντιμετώπιση του κτιρίου και όχι στην αποσπασματική επίλυση επί μέρους προβλημάτων.
Έτσι ξεκίνησε μια σειρά από ενέργειες με σκοπό την αποκατάσταση του κτιρίου και τη σύνταξη ολοκληρωμένης μελέτης που θα προδιαγράφει και θα διευθετεί όλα τα θέματα του θεάτρου με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη λεπτομέρεια. ‘Εχουν ολοκληρωθεί ήδη οι παρακάτω μελέτες:
ΜΕΛΕΤΗ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗΣ
22 Η μελέτη αποτύπωσης ολοκληρώθηκε το 2007. Περιλαμβάνει 22 σχέδια λεπτομερούς αποτύπωσης όλων των τμημάτων του κτιρίου σε κλίμακα 1:50 καθώς και σειρά σχεδίων παθολογίας. 23 Κατά τη διάρκεια της φάσης αυτής αποκαλύφθηκαν σημαντικά στοιχεία του κτιρίου, άγνωστα στους νεότερους, όπως: το αρχικό κέλυφος, η γεωμετρία της πλατείας, οι κλίμακες ανόδου στον εξώστη απευθείας από την πλατεία, το σύστημα φυσικού εξαερισμού της οροφής με αλαβάστρινα κινητά στοιχεία και άλλα.
ΜΕΛΕΤΗ ΑΚΟΥΣΤΙΚΗΣ
24 Η μελέτη ακουστικής εκπονήθηκε από το Τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ και τον καθηγητή κ. Νικόλαο Τσινίκα. Περιλάμβανε δύο φάσεις: Στην Α’ φάση ανάλυση της Ιταλικής κατασκευής και των επεμβάσεων του 1972. Στη Β’ φάση τεχνικές λεπτομέρειες.
Εξαιτίας της ευαισθησίας μεγάλου μέρους της κοινωνίας του νησιού γι’ αυτό το θέμα, παραθέτουμε συνοπτικά ορισμένα τμήματα της μελέτης. Από τις μετρήσεις του Χρόνου Αντήχησης της αίθουσας για το φάσμα συχνοτήτων 125 έως 4000 Hz βγήκαν τα ακόλουθα συμπεράσματα:
- Η ακουστική του θεάτρου του 1936 απέχει μακράν των απαιτήσεων σύγχρονων θεατρικών χώρων.
- Από τον όγκο του χώρου σε σχέση με τον αριθμό των θεατών συνάγεται πως το θέατρο του 1936 ήταν εντελώς ακατάλληλο για συναυλίες.
- Οι οπτικές αλλά και οι ακουστικές χαράξεις του θεάτρου Puccini δεν εξασφάλιζαν σε όλους τους θεατές άνεση θέας και καλή ακουστική, σύμφωνα με τις σύγχρονες προδιαγραφές και απαιτήσεις.
Προκειμένου να λυθούν τα προβλήματα αυτά, στις επεμβάσεις του 1977 έγινε προσπάθεια να βελτιωθούν οι κλίσεις της πλατείας και του εξώστη, μειώθηκε το βάθος του εξώστη και τοποθετήθηκαν ανακλαστήρες στην οροφή και στους πλευρικούς τοίχους, ενώ και οι θύρες καλύφθηκαν με ηχοαπορροφητικά υφάσματα.
Όμως οι επεμβάσεις αυτές δημιούργησαν ακόμη περισσότερα προβλήματα από όσα επεδίωξαν να λύσουν. Ο χρόνος αντήχησης έγινε πολύ μικρότερος από τον αναμενόμενο. Τα υλικά κατασκευής και η γεωμετρία των ανακλαστήρων οροφής αποδείχθηκαν εντελώς ακατάλληλα. Το ίδιο συνέβη και με τη γεωμετρία του εξώστη, τους πλευρικούς τοίχους και την κλίση της πλατείας.
25 Η Α’ Φάση της μελέτης ολοκληρώθηκε με κατάθεση δύο προτάσεων μετασχηματισμού του χώρου της αίθουσας. Πρωταρχικό ρόλο στις προτάσεις παίζει το θέμα της αλλαγής της κλίσης του δαπέδου της πλατείας γιατί λύνει αποτελεσματικά το θέμα της οπτικής και ακουστικής άνεσης. Και στις δύο προτάσεις τοποθετείται ένας μεγάλος ανακλαστήρας πάνω από το άνοιγμα της σκηνής προς την αίθουσα. Το βάθος της πλατείας μειώνεται με τη δημιουργία μικρής αίθουσα κάτω από τον εξώστη (τμήμα που είχε μειωμένη ορατότητα και ακουστική). Ο χώρος αυτός μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μικρά μουσικά σύνολα, προβολές, και μικρές παραστάσεις που δεν απαιτούν σκηνικά. Απελευθερώνεται έτσι το φουαγιέ και επιστρέφει στην αρχική του χρήση.
26 Η Β´ φάση της μελέτης περιλαμβάνει όλες εκείνες τις τεχνικές λεπτομέρειες που την καθιστούν τεχνικά άρτια και εμπεριστατωμένη. Μάλιστα δημιουργήθηκαν και ορισμένες τρισδιάστατες απεικονίσεις της πλατείας, οι οποίες παρουσιάζουν μια προσέγγιση της από πλευράς ακουστικής. 27 Η σκηνή μπορεί να χρησιμοποιείται αυτόνομα για παραστάσεις. Τοποθετείται κινητό κουβούκλιο ορχήστρας ώστε η αίθουσα να είναι κατάλληλη και για μουσική. Λόγω χρόνου δεν θα επεκταθούμε στην ανάλυση της μελέτης, που θα μπορούσε να αποτελεί από μόνη της μια ανακοίνωση.
ΜΕΛΕΤΗ ΗΛΕΚΤΡΟΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΩΝ
Η ομάδα μελέτης θεώρησε εξαρχής σημαντικό να αναλύσει σε βάθος την ενεργειακή λογική του κτιρίου του Εθνικού Θεάτρου, η οποία θα δώσει τη δυνατότητα αναβίωσης συστημάτων φυσικού αερισμού και δροσισμού του κτιρίου, (άρα σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας) και θα βοηθήσει στον περιορισμό και την καλύτερη διευθέτηση των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων. 28 Η μελέτη εκπονήθηκε από το ΚΑΠΕ (Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας) και περιλαμβάνει:
1. Ενεργειακή επιθεώρηση του κτιρίου.
2. Μελέτη θερμικής απόδοσης κελύφους.
3. Μελέτη φυσικού φωτισμού.
4. Προτάσεις βελτίωσης Η/Μ εγκαταστάσεων και μελέτη ενσωμάτωσης θερμικών ηλιακών συστημάτων.
5. Μελέτη ενσωμάτωσης φωτοβολταϊκών.
Η μελέτη αυτή θα αποτελέσει τον γνώμονα για την εκπόνηση της μελέτης εφαρμογής των ηλεκτρομηχανολογικών.
Πέραν των παραπάνω μελετών, εκκρεμούν ακόμα η μελέτη σκηνικής λειτουργίας, στατική μελέτη και ηλεκτρομηχανολογική μελέτη, ώστε να ολοκληρωθεί και η αρχιτεκτονική. Οι μελέτες αυτές απαιτούν αυστηρή εξειδίκευση και δεν είναι δυνατόν να ολοκληρωθούν από το Δήμο Ρόδου χωρίς την βοήθεια εξωτερικών συνεργατών.
29 Παράλληλα με τα παραπάνω, το Σεπτέμβριο του 2009 ολοκληρώθηκε η μελέτη και εγκαταστάθηκε ο ανάδοχος του έργου «Αποκατάσταση Εθνικού Θεάτρου Ρόδου – Υποέργο 1, Προκαταρκτικές εργασίες και μεταστέγαση εξοπλισμού και εργαστηρίων». Αντικείμενο της είναι η απομάκρυνση των επεμβάσεων του 1977, η εγκατάσταση νέου υποσταθμού και η μεταστέγαση του εξοπλισμού και των εργαστηρίων του ΕΘΡ σε νέο μεταλλικό κτίριο στην περιοχή Ασγούρου.
Η κατασκευή αυτού του κτιρίου επιβαλλόταν τόσο για τη διάσωση πολύτιμων αντικειμένων του ΕΘΡ (βεστιάριο, αρχείο, σκηνικά κλπ) όσο και για τη σύγχρονη και ασφαλή λειτουργία του θεάτρου, που αποκλείει τη λειτουργία των εργαστηρίων εντός του παλιού κτιρίου. Όσοι έχουν επαφή με το θέατρο γνωρίζουν τι σκηνικά, κουστούμια και αρχειακό υλικό έχει χαθεί τα τελευταία 30 χρόνια εξαιτίας της έλλειψης μιας μόνιμης αποθήκης για το ΕΘΡ. Το έργο έχει σταματήσει λόγω μη πληρωμής του εργολάβου.
30 Επίσης, ολοκληρώθηκε από τη Δ/νση μας μελέτη για τη συντήρηση και άρση της ετοιμορροπίας μέρους των όψεων του Θεάτρου η οποία πρόκειται να χρηματοδοτηθεί από την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και από το Δήμο Ρόδου.
ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ
31 Η αποσπασματική χρήση του ΕΘΡ για μεμονωμένες εκδηλώσεις δεν συνάδει ούτε με την ιστορική του αξία, ούτε με την θέση και τον συμβολισμό του. Οι κύριοι άξονες στους οποίους πρέπει να βασίζεται η πρόταση επέμβασης είναι οι ακόλουθοι:
- Αντιμετώπιση του κτιρίου ως μνημείου και αποκατάσταση του κατά το δυνατόν πλησιέστερα στην αρχική του μορφή με τον απαραίτητο τεχνολογικό και λειτουργικό εκσυγχρονισμό ώστε να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις λειτουργίας και ασφάλειας.
- Λειτουργική μετατροπή σε κέντρο πολιτισμού, ανοιχτό για το κοινό καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, ανεξαρτήτως παραστάσεων, με αίθουσα θεάτρου χορού και μουσικής, αίθουσα μόνιμων και περιοδικών εκθέσεων, βιβλιοπωλείο και χώρο αναψυχής.
Με τέτοιες χρήσεις το κτίριο θα γίνει δοχείο καλλιτεχνικής δημιουργίας, παιδείας και ενημέρωσης. Αν και φαίνεται αυτονόητο πρέπει να τονίσουμε ότι η ύπαρξη και λειτουργία κτιρίου θεάτρου προϋποθέτει την ύπαρξη θεατρικού οργανισμού στο νησί. Η παρουσίαση έργων μελοδράματος, καθιστά αναγκαία τακτική συνεργασία του ΕΘΡ με τις Λυρικές σκηνές της Αθήνας.
Παράλληλα, το ΕΘΡ θα πρέπει να αποτελέσει μέρος ενός συνόλου κτιρίων πολιτισμού, μαζί με το παρακείμενο Δημοτικό Θέατρο, τον θερινό κινηματογράφο «Ρόδον» και το Οθωμανικό κτιριακό συγκρότημα Μουράτ Ρεϊς. Τα κτίρια αυτά μπορούν να έχουν αλληλοσυμπληρούμενους ρόλους.
Η ένταξη συνεδριακών χρήσεων μπορεί να γίνει υπό όρους ώστε να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα του εγχειρήματος της αποκατάστασης. Πιστεύουμε ότι πρέπει να δημιουργηθεί άμεσα ένας μηχανισμός ελέγχου και διαχείρισης του χώρου, όχι μόνο για το Εθνικό Θέατρο αλλά και για το Δημοτικό και το κινηματοθέατρο «Ρόδον», όπου ο σεβασμός στη χρήση του χώρου δεν θα δέχεται ελαστικές ερμηνείες. Επειδή επέβλεψα και στην επείγουσα ανακαίνιση του Δημοτικού Θεάτρου θα ήθελα να αναφέρω ότι τους χώρους πολιτισμού πέρα από να τους φτιάχνουμε, θα πρέπει και να τους σεβόμαστε. Με λύπη μου λέω ότι το Δημοτικό Θέατρο, το παραλάβαμε με πεταμένες μακαρονάδες στα πατώματα της πλατείας, απομεινάρια της τελευταίας εκδήλωσης, και την πρώτη εβδομάδα μετά την παράδοση όλες οι ξύλινες φρεσκοβαμμένες ξύλινες επενδύσεις είχαν ξανά καταστραφεί από τις αφισοκολλήσεις.
Διαβάζω τις δύο τελευταίες ημέρες όσα γράφονται στο διαδίκτυο για το Εθνικό Θέατρο. Θεωρώ ότι η έκφραση της «αγανάκτησης» που όλοι έχουμε με όσα μας συμβαίνουν είναι κάτι απόλυτα σεβαστό και αναγκαίο. Όμως αν δεν συνοδεύεται από προτάσεις, εργατικότητα και σεβασμό στην ίδια μας την υπόσταση, τα δυσκολότερα.
http://www.rodosalarm.gr/i-alli-opsi/1267--sos-
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου