«..και τότε τις με θεών…ός ρά μοι υψίκερων έλαφος μέγαν είς οδόν αυτήν ήκεν ό μέν κατήικεν έκ νόμου ύλης πιόμενος – δη γάρ μιν έχεν μένος ηελίοιο-» (Όμηρος, Οδύσσεια,Χ 156-160)
«..κατασκέψασθαι δε πρότερον προελθόντα είς τάς οργάδας, ού εισίν έλαφοι πλείσται..» (Ξενοφών, Κυνηγετικόν, ΙΧ,2)
Το πλατόνι της Ρόδου, θεωρείται σύμβολο του νησιού εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Δύο αγάλματα ελαφιών, ένα αρσενικό και ένα θηλυκό, τοποθετημένα πάνω σε κίονες, βρίσκονται στις δύο πλευρές της εισόδου του παλιού λιμανιού της πόλης.
Στα αρχαία ελληνικά απαντάται ο όρος έλαφος που τον αναφέρει πρώτος ο Όμηρος, επίσης ο Ξενοφώντας στο Κυνηγετικόν αναφέρει το πρόξ ή προκάς και τους όρους δορκός – δορκάς, που αφορούν το ζαρκάδι. Ό Αριστοτέλης όμως πρώτος διαχωρίζει το πλατώνι από το ελάφι και υπογραμμίζει τις διαφορές ανάμεσα στα δύο ζώα. (Περί τα ζώα ιστορίαι). Στα νέα Ελληνικά το πλατύκερο ελάφι ονομάζεται πλατώνι.
Η Ρόδος αναφέρεται σε αρχαία κείμενα ως "Οφιούσα" η έχουσα δηλαδή πολλά φίδια. Σύμφωνα με την παραπάνω άποψη, οι σταυροφόροι για να προστατευθούν από τα φίδια, εισήγαγαν το πλατώνι. Τα ελάφια δεν κυνηγούν για να σκοτώσουν τα φίδια, όπως πιστεύουν πολλοί, εν τούτοις λέγεται ότι τα κέρατα του ελαφιού εκκρίνουν κάποια ουσία (ένα αλκάλιο), η μυρωδιά του οποίου ενοχλεί και εξαναγκάζει τα φίδια να απομακρυνθούν. Κάποια λοιπόν από τα ζώα αυτά, ξέφυγαν και κρύφτηκαν στα δάση. Έτσι δημιουργήθηκε αργότερα ο υπάρχων πληθυσμός.
Μια άλλη δοξασία λέει ότι τα πλατώνια ήρθαν κολυμπώντας από τα Μικρασιατικά παράλια. Το ελάφι είναι δεινός κολυμβητής, κολυμπούν σε μία μόνο σειρά ακουμπώντας το κεφάλι στα καπούλια του μπροστινού και όταν το προπορευόμενο κουράζεται αναζητά την ξεκούραση πηγαίνοντας πίσω στη σειρά και το τελευταίο έρχεται πρώτο.
Όμως η Ρόδος αναφέρεται σε αρχαία κείμενα και ως "Ελαφούσα", που σημαίνει ότι υπήρχαν ελάφια στο νησί από την αρχαιότητα. Αρχαιολογικά ευρήματα από υπολείμματα οστών, στο σπήλαιο Αγ. Γεώργιος στις Καλυθιές από την 6η χιλιετία (Νεολιθική εποχή) αλλά και αργότερα, καθώς και στον οικισμό Ασωμάτου Κρεμαστής από την πρώιμη και Ύστερη εποχή του χαλκού, επιβεβαιώνουν το γεγονός και έτσι εξηγείται και η διατήρηση κάποιων άγριων φαινοτυπικών χαρακτηριστικών του πληθυσμού του Ροδίτικου πλατωνιού.
Το βασικότερο άγριο φαινοτυπικό χαρακτηριστικό είναι η πολύ μικρή παλαμοποίηση των κεράτων του Ροδίτικου Πλατωνιού, σε σχέση με τα υπόλοιπα πλατώνια. Επίσης ο χρωματισμός είναι ένα άλλο χαρακτηριστικό της άγριας μορφής.
Η ακριβής περιγραφή του χρώματος του τριχώματός του είναι πολύ δύσκολη, αφού εμφανίζει αποχρώσεις και παραλλαγές πολύ διαφορετικές, που εξαρτώνται από την ηλικία του ζώου αλλά και τις εποχές του έτους Το καλοκαίρι το χρώμα είναι κοκκινωπό – καστανό στο πάνω μέρος του κεφαλιού, του λαιμού, της πλάτης, των λαγόνων και στις εξωτερικές πλευρές των ποδιών, με άφθονα πιτσιλίσματα από άσπρες βούλες στην πλάτη και τις λαγόνες. Το κάτω μέρος είναι λευκό. Το χειμώνα παίρνει ένα πιο σκούρο, θαμπό και άτονο καστανό-γκρίζο χρωματισμό και οι βούλες διακρίνονται με δυσκολία. Είναι πιο μικρόσωμο από αδέλφια του ειδικά της Β. & Δ. Ευρώπης και γενικά οι διαστάσεις του είναι μικρότερες. Αυτό σχετίζεται με την προσαρμογή του στις ξηροθερμικές συνθήκες που επικρατούν στο νησί και τις γεωγραφικής απομόνωσης. Μετά το τέλος της αναπαραγωγής τα αρσενικά είναι πολύ εξαντλημένα και φροντίζουν να τραφούν καλά για να ανακτήσουν τις δυνάμεις τους, τα θηλυκά ξαναδημιουργούν τις παλιές αγέλες.
Η περίοδος εγκυμοσύνης διαρκεί 8 -8 1/2 μήνες και γεννά ένα μικρό κατά το Μάιο με Ιούνιο, το οποίο μετά από 2-3 μέρες μπορεί να ακολουθήσει τη μητέρα του, η οποία το αγαπά και το φροντίζει πολύ. Τα νεαρά ωριμάζουν σεξουαλικά το 2ο έτος (τα θηλυκά) και το 3ο έτος (τα αρσενικά). Ζει 12-15 χρόνια.
Σημαντικό γνώρισμα είναι τα κλαδοκέρατα, που μοιάζουν με παλάμες, που υπάρχουν μόνο στα αρσενικά. Το μήκος φτάνει το 1 μ. Τα πρώτα κέρατα εμφανίζονται σε ηλικία 8 μηνών έχουν μήκος 25-30 εκατ. είναι χωρίς διακλαδώσεις και καλύπτονται από λεπτό βελούδινο στρώμα . Στην αρχή είναι μαλακά (με βελούδινο περίβλημα), αργότερα όμως σκληραίνουν (ξηραίνονται) και απορρίπτεται το βελούδινο περίβλημα . Προκειμένου να απορρίψει το περίβλημα αυτό τρίβει τα κέρατα σε κορμούς δένδρων και θάμνων με αποτέλεσμα να τα αποφλοιώνει και να προκαλεί ζημιές . Μετά το πέσιμο των κεράτων δημιουργείται ελαφρά αιμορραγία η οποία επουλώνεται . Το βελούδο των κεράτων χρησιμοποιείται μετά από κατεργασία για θεραπείες εξανθημάτων και πληγών και ως διεγερτικό. Τα κέρατα αποτελούν για τους επιστήμονες καλούς δείκτες για την έρευνα της μόλυνσης του περιβάλλοντος από ραδιενέργεια. Μέχρι την ηλικία των 5-6 χρόνων ο αριθμός των διακλαδώσεων μπορεί να αποτελέσει στοιχείο μέτρησης της ηλικίας , για μεγαλύτερες ηλικίες όμως η μέθοδος είναι ανασφαλής ( τον πρώτο χρόνο έχουμε μόνο υβώματα , τον δεύτερο δύο απλά κέρατα , τον τρίτο ισχυρότερα με δύο διακλαδώσεις κ.λ.π) Τα αρσενικά ξεχωρίζουν από τη μεγάλη λειτουργική ακροποσθία, με την χαρακτηριστικά προεξέχουσα τούφα που καλύπτει τους γεννητικούς αδένες.
Στη Ρόδο το πλατόνι ζει σε αμιγή δάση τραχείας πεύκης, μικτά δάση πεύκης και κυπαρίσσου, με πλούσιο υπόροφο από θάμνους (αειφύλλων πλατύφυλλων), σε θέσεις όπου υπάρχει νερό όλο το χρόνο ή εκεί που υπάρχουν ποτίστρες αιγοπροβάτων. Επίσης ζει και βόσκει σε θαμνοτόπους αείφυλλων πλατύφυλλων (κουμαριές, σχίνα, πουρνάρια, ξυλοκερατιές, κ.λ.π.)
Υπολογίζεται από μαρτυρίες κατοίκων και εκτιμήσεις του Δασαρχείου, ότι σήμερα στα δάση της Ρόδου υπάρχουν γύρω στα 100-150 ζώα. Υπάρχει επίσης σημαντικός αριθμός ζώων (περί τα 70 άτομα), τα οποία διατηρεί ο Δήμος Ρόδου σε περιφραγμένους χώρους. Άτομα ελαφιού έχουν μεταφερθεί από την Ρόδο και σε άλλες περιοχές της Ελλάδος όπου ζουν μέσα σε ζωολογικούς κήπους και πάρκα.
Υπολογίζεται από μαρτυρίες κατοίκων και εκτιμήσεις του Δασαρχείου, ότι σήμερα στα δάση της Ρόδου υπάρχουν γύρω στα 100-150 ζώα. Υπάρχει επίσης σημαντικός αριθμός ζώων (περί τα 70 άτομα), τα οποία διατηρεί ο Δήμος Ρόδου σε περιφραγμένους χώρους. Άτομα ελαφιού έχουν μεταφερθεί από την Ρόδο και σε άλλες περιοχές της Ελλάδος όπου ζουν μέσα σε ζωολογικούς κήπους και πάρκα.
Δυστυχώς εδώ και αρκετά χρόνια υπάρχει μείωση του αριθμού των πλατωνιών, που οφείλεται κυρίως στην λαθροθηρία και στην κακή νοοτροπία των κατοίκων του νησιού της Ρόδου στο να μην δίνουν πληροφορίες στις αρμόδιες Υπηρεσίες (Δασαρχείο, Αστυνομία), για την ανακάλυψη και τον εντοπισμό των λαθροθήρων, θεωρώντας την συνεργασία αυτή σαν προδοσία ή όπως αλλιώς λέγεται σαν "κάρφωμα".
Αν και όλοι οι κάτοικοι της Ρόδου αγαπούν κατά τα άλλα και φροντίζουν για την επιβίωση του πλατωνιού εν τούτοις δεν μπορούν να βοηθήσουν όσο πρέπει προς την κατεύθυνση αυτή, για την σύλληψη και παραδειγματική τιμωρία των λαθροθήρων, που χωρίς ίσως και οι ίδιοι να το συνειδητοποιούν καταστρέφουν και αφανίζουν τα σύμβολα του τόπου μας. Μείωση του αριθμού υπήρξε και όταν αρκετά ελάφια κάηκαν αφού εγκλωβίστηκαν από τις φλόγες κυρίως στις δύο μεγάλες πυρκαϊές της Ρόδου του 1987 και 1992.Εν τούτοις ο λόγος αυτός, αν και σημαντικός, δεν μπορεί να θεωρηθεί κύριος για την μείωση του πληθυσμού αφού στην ουσία με την αύξηση της τροφής μετά τα πρώτα χρόνια της πυρκαϊάς αυξάνεται και ο αριθμός των γεννήσεων.
Ένας άλλος αρκετά σημαντικός λόγος ελάττωσης του αριθμού των ζώων είναι η αντίστοιχη ελάττωση των γεωργικά καλλιεργούμενων εκτάσεων που επήλθε κυρίως λόγω της απασχόλησης του ντόπιου πληθυσμού με τις τουριστικές εργασίες. Δεν θα μπορούσαμε βέβαια να παραβλέψουμε το γεγονός της χρήσης πολλών και ισχυρών γεωργικών φαρμάκων που χρησιμοποιούνται για τις καλλιέργειες και τα οποία δηλητηριάζουν τις τροφές των ζώων καθώς και τις πηγές και τα νερά, στους βιότοπους τους.
Έχοντας τόσο ιδιαίτερη πανίδα στο νησί, συμπεριβαλομένων και των άλλων ενδημικών ειδών, το πλατώνι αποτελεί ένα αναντικατάστατο ανεκτίμητο θησαυρό και αναθέτει βαριά ευθύνη για την προστασία σε όλες τις Αρχές. Όλοι όμως οι κάτοικοι της Δωδεκανήσου πρέπει να ενθαρρυνθούν να μάθουν και έτσι να εκτιμήσουν τη φυσική καθώς και την αρχαιολογική κληρονομιά των νησιών μας.
Το να χαθούν τα πλατώνια από τη Ρόδο τον 21ο αιώνα θα ήταν ασυγχώρητο και θα χαλούσε μια στενή σχέση ανάμεσα στο ελάφι και το νησί, η οποία εκτείνεται πίσω κατά οκτώ χιλιετίες, πιθανόν χωρίς διακοπή.
Βιβλιογραφία
«ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΓΡΙΑΣ ΠΑΝΙΔΑΣ» Νικ. Κ. Παπαγεωργίου καθ. ΑΠΘ, Εκδ. UNIVERSITY STUDIO PRESS 1990
«Το Νησί των Ελαφιών» (Φυσική Ιστορία του πλατωνιού της Ρόδου και των Σπονδυλωτών της Δωδεκανήσου) Έκδοση: Δήμος Ροδίων – Οργανισμός Περιβάλλοντος. Ρόδος 2002. Marco Masseti (επιμελητής έκδοσης).
(για την αντιγραφη Ζαχαριας Πυθαρουλης
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου